مبانی اطاعت از حاکم دینی در اندیشه‌‌ی سیاسی دیوبندیان

نظریه‌‌ی اطاعت از حاکم اسلامی، یکی از دیدگاه‌‌های برجسته‌‌ در اندیشه‌‌ی سیاسی دیوبندیان حنفی مذهب است. از جمله ویژگی‌‌های گستره‌‌ی فرمان‌‌برداری از حاکم در نگاه دیوبندیان می‌‌توان به مشروط ‌‌بودن این فرمانبری در مواردی چون: "متابعت از حاکم در نیکی‌‌ها"، "عدم اطاعت از حاکم در معاصی و گناهان" و "خروج و قیام علیه حاکمیت در صورتی که از او عصیان و نافرمانی صادر شود" اشاره کرد. این پژوهش به تحلیل دلایل نظریه‌‌ی مذکور و نیز بررسی اصول و مبانی اطاعت از حاکم در نگاه دیوبندیان پرداخته است. نتایج حاکی از آن است که، پیروان مکتب دیوبندی بر این باورند که ارتباط میان دین و سیاست از الزامات حکومت به‌‌شمار می‌‌آید؛ متابعت و فرمان‌‌برداری از خلیفه‌‌ی اسلامی به‌‌صورت مطلق عنوان شده، و مقوله‌‌ی وابستگی به مذهب در منظومه‌‌ی فکری آنان، در حوزه اطاعت از حاکم، معنایی ندارد؛ بلکه آن‌‌چه برای احناف دیوبندی اهمیت دارد این است که زمامدار دینی، شرایط و مؤلفه‌‌های لازم برای نقش‌‌آفرینی در جامعه را داشته باشد. آنان بر این ‌‌باورند که اطاعت از حاکم مبتنی‌‌بر ادله‌‌ی نقلی و عقلی می‌‌باشد.